Νάουσα: Παλιές γειτονιές, άλση φυσικού κάλλους και εκλεκτά κρασιά στη «γη του ξινόμαυρου»

Χτισμένη στους πρόποδες του όρους Βέρμιο, η Νάουσα είναι μια πόλη με ιστορία, αξιοθέατα, ιδιαίτερες γεύσεις, αλλά και με ξακουστούς αμπελώνες, οινοποιεία και εκλεκτά κρασιά. Όλα αυτά κάνουν την ορεινή πόλη της Ημαθίας έναν από τους πιο ενδιαφέροντες ταξιδιωτικούς προορισμούς στην ούτως ή άλλως ελκυστική κεντρική Μακεδονία, ενώ της χαρίζουν και τον χαρακτηρισμό «γη του ξινόμαυρου». Και είναι λογικό, μιας κι εδώ παράγεται αυτή η ιδιαίτερη, δύστροπη μα και τόσο γοητευτική ποικιλία κρασιού –με το έντονο κόκκινο χρώμα, τα μεθυστικά αρώματα και τις δυνατές τανίνες, που θυμίζουν Pinot Noir.

Εντωμεταξύ, η συνάρτηση καλής ζωής και οινοποσίας φαίνεται να έχει βαθιές ρίζες στον τοπικό χρόνο, μιας και η αρχαία μυθολογία θέλει τη Σεμέλη, τη μητέρα του θεού Διόνυσου, να κατάγεται από το Βέρμιο. Στα νεότερα χρόνια, βέβαια, ο ναουσαίικος αμπελώνας υπέστη μεγάλη καταστροφή λόγω φυλλοξήρας. Αλλά από το 1968 κι έπειτα η εταιρεία «Μπουτάρης» –με τους Κωνσταντίνο & Γιάννη Μπουτάρη στο τιμόνι– ξαναφύτεψαν 500 περίπου στρέμματα ξινόμαυρου στην περιοχή Γιαννακοχώρι.

Πλέον, πέρα από το ξινόμαυρο, καλλιεργούνται και οι ποικιλίες Νεγκόσκα, Ναουσαίικο, Σέφκα, Πρεκνιάρικο, αλλά και οι λεγόμενοι Τοπικοί Οίνοι Ημαθίας. Στη δε διαδικασία μπαίνουν και νεότεροι οινοποιοί, ανασταίνοντας σιγά-σιγά την αμπελουργική ζώνη της Νάουσας, η οποία έχει κατοχυρωθεί και σαν Ζώνη Ονομασίας Προέλευσης. Το ξινόμαυρο, βέβαια, εξακολουθεί κι αποτελεί την εκλεκτότερη ερυθρή ποικιλία της βόρειας Ελλάδας, διατηρώντας τη Νάουσα ως μία από τις πιο διάσημες περιοχές οινοπαραγωγής σε όλη τη Μακεδονία. Διατηρεί άλλωστε και τον χαρακτηρισμό ΟΠΑΠ (Ονομασία Προέλευσης Ανωτέρας Ποιότητας).

Η Νάουσα του κρασιού

Τα περισσότερα οινοποιεία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής είναι επισκέψιμα, όντας μέλη των «Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος» (www.wineroads.gr). Εντάσσονται επίσης στη «Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας», το μεγαλύτερο μέρος της οποίας εξαντλείται στα όρια του ομώνυμου Δήμου, που είναι και ο δεύτερος μεγαλύτερος του νομού Ημαθίας (23.000 κάτοικοι), περιλαμβάνοντας πλέον και τις πρώην κοινότητες Αρκοχωρίου, Γιαννακοχωρίου, Ροδοχωρίου και Στενημάχου. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να γνωριστείτε με την τοπική οινική κουλτούρα, από το να ακολουθήσετε αυτή τη διαδρομή.

Καλά εγκλιματισμένο στα ηπειρωτικά κλίματα, το ξινόμαυρο καλλιεργείται σε πολλές πλαγιές των βουνών της κεντρικής Μακεδονίας, μέχρι την Πίνδο, τη Θεσσαλία και τα σύνορα της χώρας μας με τη Βόρεια Μακεδονία. Εκτός από τη Νάουσα, λοιπόν, το συναντάμε και στο Αμύνταιο, στη Γουμένισσα, στην Πέλλα, στη Σιάτιστα, στα Γρεβενά, στον Βελβεντό, στο Μέτσοβο και στη Ραψάνη.

Η διαδρομή του κρασιού ξεκινά από τη Βέροια, 74 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη, και από το μικρό χωριό της Βεργίνας –παγκόσμια γνωστό για το ομώνυμο μουσείο, όπου φυλάσσονται βαρυσήμαντα αρχαιολογικά ευρήματα. Πρέπει απαραίτητα να το επισκεφτείτε και μάλιστα με ξεναγό, αν θέλετε να καταλάβετε τη μαγεία της αρχαίας Μακεδονίας.

Ο δρόμος ανηφορίζει έπειτα στη θέση Μπαγράτσα, για να συνεχίσει στις περιφερειακές περιοχές της Νάουσας: Στενήμαχο, Μαντέμι, Γιαννακοχώρι, Νέα Στράντζα και Επισκοπή. Πρόκειται για ένα τοπίο γεμάτο εναλλασσόμενες, κυματιστές πλαγιές, γεμάτες με τα φημισμένα αμπελοτόπια. Η διαδρομή κλείνει βέβαια στη Νάουσα, της οποίας το φυσικό μπαλκόνι-πάρκο με θέα στον κάμπο προσφέρει στον περιηγητή ένα ιδανικό σημείο για στάση.

Τα οινοποιεία που θα επισκεφτείτε είναι:

Κτήμα Ταραλά, Πατρίδα
Μπουτάρη, Στενήμαχος
Κυρ-Γιάννη, Γιαννακοχώρι
Κτήμα Φουντή, Νέα Στράντζα
Βαένι, Επισκοπή
Αργατία, Ροδοχώρι
Αργυράκης, Τριπόταμος
Διαμαντάκος, Μαντέμι
Ευστρατία Ταζογλίδου, Αμυγδαλιά Τριλόφου

Όμως στην περιοχή υπάρχουν πολλά ακόμη αξιόλογα κτήματα, όπως:

Κτήμα Διαμαντάκου, Μπουρδάνου 5, Νάουσα
Κτήμα Χρυσοχόου, Νέα Στράντζα
Τσάνταλη, Σιδηροδρομικός Σταθμός
Σατό Πήγασος (Μαρκοβίτη), Πολλά Νερά
Καστανιώτη, Νάουσα
Μελιτζανή, Νάουσα
Οινοποιείο Δαλαμάρα, Νάουσα
Αμπελώνας Καρυδά, Νάουσα
Κτήμα Κελεσίδη, Γιαννακοχώρι
Καρανάτσιου, στο 1ο χιλιόμετρο από τη Νάουσα προς τα 3-5 Πηγάδια
Έλινος, φυτεία στη γειτονική Βέροια

Τι άλλο αξίζει να δείτε στη Νάουσα

Έκτος από το κρασί, η Νάουσα έζησε χρυσή εποχή και με τις κλωστοϋφαντουργίες που αναπτύχθηκαν εκεί τον 19ο αιώνα, μιας και το ποτάμι Αράπιτσα που διασχίζει την πόλη την έκανε ιδιαίτερα ελκυστική για το συγκεκριμένο επάγγελμα. Η Βέτλανς Νάουσα υπήρξε κάποτε παγκόσμια γνωστή, παρότι δεν άντεξε στον χρόνο. Σήμερα, τα περισσότερα από αυτά τα όμορφα βιομηχανικά κτήρια έχουν περιέλθει στο δήμο σαν Βιομηχανική Κληρονομιά και ετοιμάζονται να αποδοθούν στους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης σαν χώροι αναψυχής, πολιτισμού, ενημέρωσης και εκδηλώσεων.

Ξεκινάμε λοιπόν με μια βόλτα στις παλιές γειτονιές –Αλώνια, Πουλιάνα και Μπατάνια. Τα πλούσια αρχοντικά, τα επιβλητικά δημόσια κτήρια, το θεματικό Μουσείο Οίνου & Αμπέλου, αλλά και τα παραδοσιακά μακεδονίτικα σπίτια σε ταξιδεύουν σε ένα ένδοξο παρελθόν. Σήμα κατατεθέν είναι ο Πύργος του Ρολογιού (ή «Ρολόι», όπως θα το ακούσετε από τους ντόπιους), που βρίσκεται μπροστά από το Δημαρχείο. Χτίστηκε το 1985 από πωρόλιθο, έχοντας ύψος 25 μέτρων. Νέο σημείο συνάντησης των κατοίκων, πάντως, έχει γίνει ο καινούριος Οβελίσκος, στην κεντρική πλατεία.

Επόμενη στάση στο Δημοτικό Πάρκο, όπου υπάρχει τεχνητή λίμνη, ξύλινες γέφυρες, δρομάκια, σιντριβάνια και πλακόστρωτα. Εδώ θα δείτε πάπιες, περιστέρια, παγώνια και σκίουρους, αλλά θα απολαύσετε και την υπέροχη θέα προς τον κάμπο της Ημαθίας. Θα περάσετε βέβαια και από τον χώρο της Θυσίας, όπου το 1822 –στο ολοκαύτωμα της Νάουσας– αρκετές γυναίκες της πόλης προτίμησαν να πέσουν μαζί με τα παιδιά τους στα νερά της Αράπιτσας, παρά να πιαστούν αιχμάλωτες από τους Οθωμανούς. Έτσι, μετά την ίδρυση ελληνικού κράτους, η Νάουσα χαρακτηρίστηκε «ηρωική» με βασιλικό διάταγμα και στο σημείο της θυσίας, στην περιοχή Στουμπάνοι, φτιάχτηκε μνημειώδες άγαλμα της Ναουσαίας, με παιδιά στην αγκαλιά της.

Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από την πόλη θα δείτε και το Άλσος Αγίου Νικολάου, το οποίο έχει ανακηρυχτεί σε τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Πρόκειται για μια καταπράσινη έκταση με τεράστια πλατάνια, την οποία διασχίζει η Αράπιτσα. Περιλαμβάνει μικρή τεχνητή λίμνη με πέστροφες και πάπιες, γήπεδα μπάσκετ, βόλεϊ και τένις, παιδική χαρά, εστιατόρια, ταβέρνες και καφέ. Τέλος, αν βρεθείτε στη Νάουσα την περίοδο της Αποκριάς, το έθιμο Γενίτσαροι και Μπούλες είναι ένα μοναδικό παραδοσιακό δρώμενο.

Κοντινές αποδράσεις

Αξίζει μια επίσκεψη στο Αρκοχώρι, στο Γιαννακοχώρι –όπου σημαντικό αξιοθέατο είναι η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου– και στο Ροδοχώρι, το ποντιακό χωριό της Ημαθίας.

Γενικά, η περιοχή είναι ένας χιονοδρομικός παράδεισος, με τα 3-5 Πηγάδια να αποτελούν σπουδαίο προορισμό για τους φίλους των χειμερινών σπορ. Βρίσκονται σε υψόμετρο 1.430 – 2.005 μέτρων, διαθέτοντας σύστημα τεχνητής χιόνωσης. Υπάρχει επίσης το Σέλι σε υψόμετρο 1.530 – 1.890 μέτρων, που έχει τον τίτλο του πρώτου οργανωμένου χιονοδρομικού κέντρου στη χώρα μας.

Περαιτέρω αξιοθέατα είναι οι Μακεδονικοί Τάφοι της Κρίσεως και των Ανθεμίων στα Λευκάδια, δύο από τα καλύτερα διατηρημένα μνημεία της αρχαίας Μίεζας, καθώς και το αρχαίο θέατρο της πόλης, το οποίο έχει ανακαινιστεί. Στον πρώτο τάφο υπάρχει και σπάνιος ζωγραφικός διάκοσμος, χρονολογούμενος στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.

Γενικά, η Μίεζα είναι πόλη που αναπτύχθηκε αρκετά στα χρόνια των Μακεδόνων βασιλέων, ιδιαίτερα το διάστημα που φιλοξένησε την περίφημη Σχολή του Αριστοτέλη, όπου δίδασκε στους νεαρούς ευγενείς «τον ηθικόν και πολιτικόν λόγον». Μεταξύ των μαθητών του, μάλιστα, ήταν και ο Αλέξανδρος –μεταξύ 343 και 340 π.Χ., καθώς έπειτα μετέβη στην Πέλλα. Η Σχολή βρισκόταν στο Νυμφαίον, έξω από τη σημερινή Νάουσα. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου βλέπουμε πλέον το Πολιτιστικό Κέντρο, το οποίο είναι αφιερωμένο σε αυτήν: ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί για την ιστορία και τον αρχαιολογικό χώρο μέσα από το διαθέσιμο οπτικοακουστικό υλικό.

Ασφαλώς, με αφετηρία τη Νάουσα, μπορείτε να επισκεφτείτε άλλες δύο πανέμορφες πόλεις της βόρειας Ελλάδας: τη Βέροια, που είναι και πρωτεύουσα της Ημαθίας, αλλά και την Έδεσσα, με τους διάσημους καταρράκτες. Στη Βέροια αξίζει να περάσετε από το Βήμα του Αποστόλου Παύλου, το μέρος δηλαδή όπου δίδαξε ο Απόστολος Παύλος κατά την επίσκεψή του εκεί μεταξύ 50 και 60 μ.Χ.

Επιπλέον, θα δείτε και διάσημους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς, σαν την Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου ή την Παναγία Σουμελά, παρεκκλήσια στις καταπράσινες παρυφές του Βερμίου, και φυσικά τις παραδοσιακές συνοικίες Μπαρμπούτα (εβραϊκή) και Κυριώτισσα, με τα παλιά σπίτια με τα σαχνισίνια. Ως τελευταίο αξιοθέατο αφήσαμε την Αράπιτσα: το ποτάμι που διαμορφώνει τη Νάουσα με το πέρασμά του και πάντα αποτελούσε κινητήριο δύναμη. Γι’ αυτό και την αποκαλούν «λευκό άνθρακα», άλλωστε.

Πηγή