Όταν η Βεργίνα «βάφτηκε» στο αίμα - Η συμπλοκή, το Πάσχα του 1930, που δεν θα ξεχάσει κανείς

Σε μια συγκλονιστική αφήγηση προέβη ο Χρήστος Αηδονίδης μέσα από τον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook, την οποία και αναδημοσίευσε ο δημοτικός σύμβουλος Γιώργος Γουλτίδης. Αναφέρει μια μεγάλη συμπλοκή που έγινε πριν από 92 χρόνια περίπου στη Βεργίνα, μεταξύ δύο κοινωνικών ομάδων. Από την μια πλευρά ήταν οι πρόσφυγες που είχαν καταγωγή από τον Καύκασο και από την άλλη πλευρά, οι πρόσφυγες που είχαν καταγωγή από τον Πόντο. 

Το ξύλο που έπεσε στο χωριό ήταν άγριο, με τους τραυματίες να διακομίζονται εσπευσμένα στο Νοσοκομείο Βέροιας. Μάλιστα, για το συγκεκριμένο περιστατικό είχαν γίνει ρεπορτάζ από τις μεγάλες εφημερίδες της εποχής εκείνης, με τους εμπλεκόμενους να οδηγούνται στην Ελληνική Δικαιοσύνη. 

Διαβάστε αναλυτικά την αφήγηση των γεγονότων, όπως τα αναφέρει ο κ. Αηδονίδης:

«Πριν δυο χρόνια επισκεπτόμενος το σπίτι του καθηγητή κύριου Κωνσταντίνου Φωτιάδη μιλώντας για την ιστορία του τόπου καταγωγής μου, ο κύριος καθηγητής μου ανέφερε ένα περιστατικό το οποίο έγινε στο χωριό μου την Βεργίνα πριν 88 χρόνια και συγκεκριμένα στις 21-4-1930. 

Προσωπικά ήξερα το γεγονός αλλά δεν ήθελα να το καταγράψω γιατί αισθανόμουνα ντροπή για αυτό . Ο κ. Φωτιάδης με παρότρυνε να το καταγράψω για την ιστορία και γιατί από αυτά τα γεγονότα θα πρέπει να παραδειγματιζόμαστε και να μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη που κάναμε στο παρελθόν. 

Μετά από δύο χρόνια κύριε καθηγητά έκανα μια μικρή έρευνα επισκεπτόμενος φέτος το Πάσχα το χωριό μου και κατέγραψα το γεγονός. Παρακάτω σας παραθέτω το περιστατικό όπως το είχαν καταγράψει οι εφημερίδες της εποχής και όπως αυτό πέρασε μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων του χωριού .

Βεργίνα Ημαθίας, δεύτερη μέρα του Πάσχα του 1930 . Εκείνη την ημέρα έλαβε χώρα ένα γεγονός το οποίο έμελλε να στιγματίσει το χωριό το οποίο είχε επιπτώσεις στην τοπική κοινωνία για πολλά χρόνια . Συγκεκριμένα έγινε μια αιματηρή συμπλοκή ανάμεσα στις δύο προσφυγικές ομάδες του χωριού, τους πρόσφυγες που είχαν καταγωγή από τον Καύκασο και τους πρόσφυγες που είχαν καταγωγή από τον Πόντο. 

Η συμπλοκή ήταν πολύωρη, αιματηρή με πολλούς τραυματίες, άλλους ελαφριά και άλλους βαριά, και σε αυτήν πήραν μέρος πάρα πολλοί κάτοικοι και από τις δύο μεριές . Σπάνιο περιστατικό εάν αναλογιστούμε ότι εκείνα τα χρόνια αλλά και νωρίτερα οι συμπλοκές συνήθως ήταν ανάμεσα σε πρόσφυγες και γηγενείς για τους γνωστούς λόγους και όχι αναμεταξύ των προσφύγων. Η αφορμή της συμπλοκής ήταν ασήμαντη, τα αίτια όμως ήταν πολλά . 

Η αντιπαλότητα και οι προστριβές των δύο προσφυγικών ομάδων είχαν αρχίσει από πολύ νωρίς . Όταν ήρθαν οι Πόντιοι στην Βεργίνα τον Μάιο του 1924, οι πρόσφυγες από τον Καύκασο ήταν ήδη εγκατεστημένοι εκεί προ δύο ετών. Οι Καυκάσιοι δεν είδαν με καλό μάτι τους νεοαφιχθέντες και προσπάθησαν να τους απομακρύνουν χωρίς αποτέλεσμα. 

Η κόντρα αναμεταξύ τους μεγάλωνε χρόνο με το χρόνο και κορυφώθηκε με την διανομή των οικοπέδων και του κλήρου ο οποίος θα διανέμονταν στους πρόσφυγες και στους γηγενείς. Όλα αυτά δημιούργησαν μια έκρυθμη κατάσταση που ξέσπασε εκείνο το Πάσχα του 1930.

Το περιστατικό της συμπλοκής καταγράφηκε από τρεις μεγάλες εφημερίδες της εποχής εκείνης και συγκεκριμένα από τις εφημερίδες Μακεδονία, Ταχυδρόμος και Μακεδονικά Νέα . Η συμπλοκή έγινε μεσημέρι προς απόγευμα της δεύτερης ημέρας του Πάσχα στην πλατεία του χωριού, καθώς Πόντιοι και Καυκάσιοι διασκέδαζαν χωριστά με την συνοδεία μουσικών οργάνων. 

Η εφημερίδα Μακεδονία αναφέρει ότι το αίτιο της συμπλοκής ήταν ποιός θα είχε στην κατοχή του τα μουσικά όργανα, ενώ η εφημερίδα Μακεδονικά Νέα κάνει λόγο ότι προκαλούσαν η μία ομάδα την άλλη και κάποια στιγμή η πρόκληση των Ποντίων ερέθισε τους Καυκάσιους και έτσι ξεκίνησε η συμπλοκή η οποία διήρκεσε από μία έως πέντε ώρες όπως αναφέρουν οι εφημερίδες. 

Το αποτέλεσμα ήταν να τραυματιστούν 30 κάτοικοι, οι πιο σοβαρά εκ των οποίων διακομίσθηκαν στο νοσοκομείο της Βέροιας, δύο από αυτούς ήταν σε πολύ βαριά κατάσταση. Απ’ τις αναφορές των εφημερίδων δεν λείπουν και οι υπερβολές καθώς όπως γράφουν "εμωλωπίσθησαν όλοι οι κάτοικοι του χωριού". 

Οι εφημερίδες αναφέρουν τους βαρύτερα τραυματισμένους οι οποίοι ήταν οι: Ματθαίος Ιακωβίδης, Καρτίδης αμφότεροι με σοβαρότατα τραύματα , Γεώργιος Αηδονίδης με διάνοιξην του κρανίου δια ροπάλου, Χρήστος Αηδονίδης τραύμα είς το στήθος ( με πέτρα όπως μου είπε ο πατέρας μου ) , Χιονίδης Ευστάθιος τραύμα δεξιός χειρός δια μαχαίρας , Σπυριδόπουλος Ιωάννης τραύμα διαμπερέ δεξιάς χειρός , Γ. Κλωναρίδης, Θρασίβουλος Ξανθόπουλος βαρέος τραυματισμένοι, Χρυσή Μωραϊτίδου, Μακρίνα Γουλτίδου και Ελένη Χιονίδου επίσης βαρέος τραυματισμένοι. Οι τρείς εφημερίδες επιρρίπτουν τις ευθύνες της συμπλοκής στους Κουμμουνιστές. 

Δύο μέρες αργότερα με αφορμή το γεγονός η εφημερίδα Μακεδονία σε δημοσίευμά της με τίτλο "κατορθώματα μέθης" κάνει λόγο για τις συμπλοκές οι οποίες γίνονται στην ελληνική ύπαιθρο και η αιτία είναι η κατανάλωση αλκοόλ. 

Στις 5-5-1930 πάλι στην εφημερίδα Μακεδονία δημοσιεύεται μία επιστολή από έναν κάτοικο του χωριού με τον τίτλο " Τα πραγματικά αίτια της συμπλοκής μεταξύ Καυκάσιων και Ποντίων" υπογράφοντας με το ψευδώνυμο "αμερόληπτος ". 

Η επιστολή αναφέρει ότι οι διαφορές των δύο προσφυγικών ομάδων ήταν πολλές . Συγκεκριμένα όπως γράφει < μεταξύ Ποντίων και Καυκασίων προσφύγων υπάρχει μεγάλη διαφορά ως προς την κοινωνική κατάσταση και τις αντιλήψεις διαφόρων ζητημάτων. 

Οι Πόντιοι, λαός οπωσδήποτε ανεπτυγμένος και φιλοπρόοδος, με τον ερχομό τους στην Ελλάδα προσπάθησαν να καλλιεργήσουν τα γράμματα και να συντελέσουν στον εξωραϊσμό των συνοικισμών τους. Κατόπιν κάνει λόγο για τα έργα τα οποία έκαναν οι Πόντιοι στο χωριό με αποτέλεσμα να μεταβάλουν τις αραιοκατοικημένες Μπάρμπες Κούτλες σε λαμπρή κωμόπολη. 

Στην συνέχεια κάνει αναφορά για την κόντρα των δυο προσφυγικών ομάδων με αφορμή την διανομή των οικοπέδων στους δύο μικρούς συνοικισμούς. Οι Καυκάσιοι ένιωθαν αδικημένοι έναντι των Ποντίων μια που όπως είπαμε πιο πάνω ήρθαν νωρίτερα στην περιοχή και θεωρούσαν ότι θίγονται τα δίκαια τους . Η αδικία αυτή έγινε μίσος έναντι των Ποντίων και αυτό δεν άργησε να εκδηλωθεί. 

Στο τέλος συμπληρώνει ότι αυτά ήταν τα πραγματικά αίτια της συμπλοκής και όχι όπως έγραψε η εφημερίδα Ταχυδρόμος οι Κουμμουνιστές. Η αστυνομία της Βέροιας προχώρησε σε πέντε προσαγωγές των πρωταίτιων της συμπλοκής . Από προφορικές μαρτυρίες όπως αυτές έχουν καταγραφεί έγινε μήνυση από μεριάς Ποντίων στους Καυκάσιους και παράλληλα μάζεψαν υπογραφές για να εκδιώξουν τους Καυκάσιους πρωταγωνιστές από το χωριό. 

Στην δίκη που ακολούθησε το δικαστήριο έκρινε ένοχους τους Καυκάσιους και τους υποχρέωσε να καταβάλουν αποζημίωση στους τραυματίες Ποντίους. Το ύψος του προστίμου ήταν ίσο με επτά κουτσουρούς (μέρος αποθήκευσης ξύλων) καλαμπόκι. Ο δικαστής όπως λέγεται είπε «για την πράξη τους καταδικάζονται με πρόστιμο, αλλά η Ελλάδα χρειάζεται τέτοια παλικάρια».

Θα σας περιγράψω το γεγονός όπως αυτό μου το μετέφερε η Ιουλία Πουρσανίδου.

«Την δεύτερη μέρα του Πάσχα οι Καυκάσιοι είχαν ένα έθιμο, σε αυτό λοιπόν γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι για το Χριστός Ανέστη και μετά από ένα σύντομο γλέντι έπαιρναν τον νοικοκύρη του σπιτιού και πήγαιναν στο παρακάτω σπίτι κ.ο.κ. 

Αυτό συνεχιζόταν μέχρι που έφταναν στην πλατεία του χωριού και εκεί ακολουθούσε ένα μεγάλο γλέντι. Για αυτό πλήρωσαν τον Σανταίο λυράρη Κοσμά Χλωρίδη να τους συνοδεύσει με την λύρα του στο γλέντι. Ακόμα είχαν ένα γαϊδουράκι με δυο μικρά βαρελάκια που στο ένα υπήρχε τσίπουρο και στο άλλο κρασί. 

Ξεκίνησαν λοιπόν από την άκρη του χωριού οι: "Τσάκος" Πυλωρίδης Πέτρος, Λαζαρίδης Χαρίτος, Λαζαρίδης Λάζαρος, ο "Παπαχ" Χριστοδουλίδης Θεόδωρος , η "Σουκράβα" Λαζαρίδου. Το πρώτο σπίτι από όπου ξεκίνησαν ήταν της "Πιτικίνας", μετά πήγαν στου Χριστοδουλίδη, κατόπιν σι "Τσάκονος" και από την Εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στο σπίτι του "Σουκρή" ύστερα στου Γουλτίδη και στου Θεόδωρου Χριστοδουλίδη και στο τέλος έφτασαν στο σπίτι του Λάζαρου Λαζαρίδη το οποίο βρισκόταν κοντά στην πλατεία του χωριού. 

Εκεί καθώς το γλέντι συνεχιζόταν έφτασαν οι: Αηδονίδης Δημήτριος "Αμερικάνος" με τον γαμπρό του Σπυριδόπουλο Ιωάννη "Καταραμένον" και τον Τριανταφυλλίδη Χρήστο " Τσάντζα" παίρνοντας την λύρα από τα χέρια του Κοσμά Χλωρίδη και σπάζοντας την του είπαν «Προδότη, ντο δουλείας έεις με τα τιν' ς». Το κακό δεν άργησε να γίνει. Εκείνη την ώρα όπως ήταν μεθυσμένοι οι Καυκάσιοι πήραν τα μπουκάλια που κρατούσαν στα χέρια τους και τα έσπασαν στα κεφάλια των τριών. Κατόπιν η συμπλοκή γενικεύτηκε με τα γνωστά επακόλουθα».

Έχει μείνει μια φράση από τότε, την οποία είπε η Μακρίνα Γουλτίδου όταν τραυματισμένη από πέτρα στο κεφάλι (από τους νεαρούς αδερφούς Κλεάνθη και Κοσμά Ακριβόπουλο) αιμόφυρτη πήγε στον γιο της Γεώργιο για να ζητήσει εκδίκηση για τον τραυματισμό της. 

Ο γιος της ο οποίος δεν πήρε μέρος στην συμπλοκή και ήταν στον στάβλο με τα ζώα βλέποντας τον του είπε " Γίωρ γέμαν έβγαλ" (Γιώργο βγάλε αίμα) . Η απάντηση του γιου της ήταν «καλά εγ....αν τη μάνα σ’» (καλά σε έκαναν). Όμως το συμβάν δεν θα τελειώσει εδώ . Η αντιπαλότητα των δύο προσφυγικών ομάδων θα μεταφερθεί δυστυχώς και στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου πολέμου . Κάποιοι Καυκάσιοι, λίγοι στον αριθμό, συντάχθηκαν με τον ΠΑΟ (Πανελλήνια Απελευθερωτική Οργάνωση) ενώ οι Πόντιοι συντάχθηκαν με τον ΕΑΜ- ΕΛΛΑΣ . Αυτή η αντιπαλότητα συνεχίστηκε και στα χρόνια του εμφυλίου με δυσάρεστα αποτελέσματα και από τις δύο μεριές.

Τέλος εμείς οι νέοι θα πρέπει να μαθαίνουμε και να παραδειγματιζόμαστε από τα λάθη που έκαναν οι πρόγονοι μας για να μην τα επαναλάβουμε...

Υ.Γ. Η κεντρική φωτογραφία είναι στην Βεργίνα από εκείνη την εποχή αλλά ουδεμία σχέση έχει με το γεγονός.