Στο σημερινό σημείωμα τελειώνουμε τη σκιαγράφηση του βιβλίου του Α. Καλινδέρη με τον τίτλο ‘Ο Βίος της Κοινότητος Βλάτσης επί Τουρκοκρατίας’. Όλη η εργασία ήταν ένας φόρος τιμής προς τον αμερόληπτο, κατά τη γνώμη μας, και έγκριτο συγγραφέα και επιστήμονα. Στο Τέταρτο Μέρος του βιβλίου, ο Σ. ασχολείται με τη Γλώσσα και βασίζεται, όπως ο ίδιος δηλώνει, ‘κατ’ ἀρχήν εἰς τά τού ἰδιώματος Βλάτσης’, στα ‘Εἰσαγωγικά’ (σελ. 12). Γράφει, ακόμα, στην ίδια σελίδα, μεταξύ άλλων, επί λέξη: ‘…Ο τομεύς τῶν ἐν γένει λεξιλογικῶν τῆς περιοχῆς κατά κατηγορίας καί εἴδη, ὠς καί εἰς πλάτος ιδίᾳ σημασιῶν - αἰ ἰδιορρυθμίαι τῶν ἐν γένει ἐκφραστικῶν τρόπων περισσότερον νοηταί καί αἰσθηταί εἰς τό οἰκείον συγγενές περιβάλλον ἀπό ὅ,τι εἰς ἓν ἀλφαβητικόν γλωσσάριον - ἀπετέλεσε τό κυριώτερον μέλημα, ἠμπορώ να εἲπω, τῆς ὅλης ἐκδόσεως…’. Τα κύρια ονόματα από τη Βλάστη κλπ αποτελούν ξεχωριστή ενότητα και γενικά οτιδήποτε γλωσσολογικό έχει σχέση με τη παράδοση καταγράφεται από τον Σ. με λέξεις και φράσεις, που οι απλοί και λαϊκοί άνθρωποι χρησιμοποιούσαν/χρησιμοποιούν παραδοσιακά.
Πρόκειται για το λαϊκό γλωσσικό ιδίωμα (σ.σ. προφανέστατα της ελληνικής γλώσσας) των Βλατσιωτών κλπ, με πλήθος παρατηρήσεων και από άλλους τόπους της Δυτικής Μακεδονίας. Μια εργασία στην οποία δείχνει να είναι ειδικός, ως φιλόλογος που είναι, όπου τονίζει ότι από τα φοιτητικά του ακόμα χρόνια την είχε συγκεντρώσει (σελ. 13) σταδιακά και με επιμέλεια· δηλώνει δε στη ίδια σελίδα ότι πολλά τμήματα του λαογραφικού και γλωσσικού μέρους της εργασίας του, που μέχρι τώρα έμεναν αδημοσίευτα ως σύνολο, είχαν βραβευτεί κατά καιρούς με τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.
Οι σχετικές πληροφορίες, που παρέχει στον αναγνώστη, είναι πάρα πολλές (200 περίπου σελίδες), είναι προφανές ότι ακόμα και η περιληπτική απόδοσή τους δεν γίνεται να καλυφτεί σε ένα μόνο σημείωμα, όπως το παρόν, και θα ήταν προτιμητέο να ανατρέψει κανείς στο βιβλίο για να γευτεί, να εντυπωσιαστεί και να μελετήσει αυτόν τον γλωσσικό πλούτο της ελληνικής γλώσσας· εμείς απλά θα αναφέρουμε τα κεφάλαια με τις ενότητες και υποενότητές τους.
Τα δύο κεφάλαια της Γλώσσας είναι:
(1) Η Γραμματική και
Πρόκειται για το λαϊκό γλωσσικό ιδίωμα (σ.σ. προφανέστατα της ελληνικής γλώσσας) των Βλατσιωτών κλπ, με πλήθος παρατηρήσεων και από άλλους τόπους της Δυτικής Μακεδονίας. Μια εργασία στην οποία δείχνει να είναι ειδικός, ως φιλόλογος που είναι, όπου τονίζει ότι από τα φοιτητικά του ακόμα χρόνια την είχε συγκεντρώσει (σελ. 13) σταδιακά και με επιμέλεια· δηλώνει δε στη ίδια σελίδα ότι πολλά τμήματα του λαογραφικού και γλωσσικού μέρους της εργασίας του, που μέχρι τώρα έμεναν αδημοσίευτα ως σύνολο, είχαν βραβευτεί κατά καιρούς με τιμητικές διακρίσεις και βραβεία.
Οι σχετικές πληροφορίες, που παρέχει στον αναγνώστη, είναι πάρα πολλές (200 περίπου σελίδες), είναι προφανές ότι ακόμα και η περιληπτική απόδοσή τους δεν γίνεται να καλυφτεί σε ένα μόνο σημείωμα, όπως το παρόν, και θα ήταν προτιμητέο να ανατρέψει κανείς στο βιβλίο για να γευτεί, να εντυπωσιαστεί και να μελετήσει αυτόν τον γλωσσικό πλούτο της ελληνικής γλώσσας· εμείς απλά θα αναφέρουμε τα κεφάλαια με τις ενότητες και υποενότητές τους.
Τα δύο κεφάλαια της Γλώσσας είναι:
(1) Η Γραμματική και
(2) Τα Λεξιλογικά και Σημασιολογικά.
Στο πρώτο κεφάλαιο (Γραμματική) υπάρχει η ενότητα Φωνητικόν (φθόγγοι α, e, ιο, ιου, u, i, i εν συνιζήσει, δίφθογγοι, σύμφωνα, αλλοιώσεις συμφώνων, μετάθεσις συμφώνου) με πάρα πολλά παραδείγματα.
Κατόπιν έχουμε την ενότητα Τυπικόν [άρθρον, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίαι, προθέσεις, επιρρήματα και επιρρηματικαί εκφράσεις, σύνδεσμοι, επιφωνήματα, ρήματα (σχηματισμός βαρυτόνου, σχηματισμός περισπωμένου)].
Ο Σ. τελειώνει το κεφάλαιο με την ενότητα Ετυμολογικόν [παράγωγα ουσιαστικά (εξ ουσιαστικών, εξ επιθέτων, εξ αριθμητικών, εκ ρημάτων), μεγεθυντικά, υποκοριστικά, παράγωγα επίθετα (εξ ουσιαστικών, εξ επιθέτων, εξ αριθμητικών, εκ ρημάτων, εξ επιρρημάτων), παράγωγα επιρρήματα, παράγωγα ρήματα (εξ ουσιαστικών ή επιθέτων, εξ επιρρημάτων ή επιφωνημάτων, σύνθεσις (σύνθετα αντικειμενικά, προσδιοριστικά, κτητικά, παρατακτικά)].
Το δεύτερο κεφάλαιο (λεξιλογικά - σημασιολογικά) χωρίζεται σε:
1. Από τη Μετεωρολογίαν.
Στο πρώτο κεφάλαιο (Γραμματική) υπάρχει η ενότητα Φωνητικόν (φθόγγοι α, e, ιο, ιου, u, i, i εν συνιζήσει, δίφθογγοι, σύμφωνα, αλλοιώσεις συμφώνων, μετάθεσις συμφώνου) με πάρα πολλά παραδείγματα.
Κατόπιν έχουμε την ενότητα Τυπικόν [άρθρον, ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίαι, προθέσεις, επιρρήματα και επιρρηματικαί εκφράσεις, σύνδεσμοι, επιφωνήματα, ρήματα (σχηματισμός βαρυτόνου, σχηματισμός περισπωμένου)].
Ο Σ. τελειώνει το κεφάλαιο με την ενότητα Ετυμολογικόν [παράγωγα ουσιαστικά (εξ ουσιαστικών, εξ επιθέτων, εξ αριθμητικών, εκ ρημάτων), μεγεθυντικά, υποκοριστικά, παράγωγα επίθετα (εξ ουσιαστικών, εξ επιθέτων, εξ αριθμητικών, εκ ρημάτων, εξ επιρρημάτων), παράγωγα επιρρήματα, παράγωγα ρήματα (εξ ουσιαστικών ή επιθέτων, εξ επιρρημάτων ή επιφωνημάτων, σύνθεσις (σύνθετα αντικειμενικά, προσδιοριστικά, κτητικά, παρατακτικά)].
Το δεύτερο κεφάλαιο (λεξιλογικά - σημασιολογικά) χωρίζεται σε:
1. Από τη Μετεωρολογίαν.
2. Από την διάπλασιν του εδάφους και τα συστατικά του.
α) Γη, πετρώματα,
β) φυτεία, δένδρα, θάμνοι, φυτά, άνθη.
3. Από την ζωολογίαν.
α) Ζώα (κατοικίδια, άγρια),
β) πτηνά (ήμερα, άγρια),
γ)ερπετά,
δ) έντομα και ζωύφια.
4. Από τα ειδικώτερα.
α) των γεωργών (γενικά, εργαλεία και όργανα, στάδια ενεργειών, δημητριακά-ζιζάνια-σταφύλια, λαχανικά και μανιτάρια).
β) των ποιμένων [βιό - προσωπικόν - τόποι, ονομασίαι (από το γάλα και την ηλικίαν, από τα κέρατα - αυτιά - δόντια), κουδούνια, αγγεία, βοηθητικά όργανα της τυροκομίας κλπ, στάλοι, σκάροι, χούϊασμα, κούρεμα, ασθένειαι].
γ) των τεχνιτών και επαγγελματιών [μαστόρων - μαραγκών (η συνθηματική γλώσσα των μαστόρων), βυρσοδεψών Κοζάνης, καζαντζήδων Κοζάνης, υποδηματοποιών Κοζάνης].
5. Ονόματα κύρια μετά των παραλλαγών των.
6. Τοπωνυμίαι.
α) από την φυτείαν,
β) από τα νερά και
γ) από το έδαφος (από τα πετρώματα και τα συχνάζοντα εις αυτά ζώα, από το χρώμα, από το σχήμα και την ομοιότητα προς άλλα πράγματα, από την χρήσιν, από την θέσιν, από τα κτίσματα, από τους κτήτορας, από ιστορικά γεγονότα και μύθους).
Ο Σ. κλείνει το βιβλίο του με,
1) Τους εξής πίνακες-καταλόγους:
α) Σχεδίασμα τοπογραφικό που περιέχει τα χωριά από όπου έχει ληφθεί το μνημονευόμενο υλικό (με κεφαλαία γράμματα γράφτηκαν τα φυσικά όρια της περιοχής με τις πόλεις και κωμοπόλεις).
β) Κατάλογος των επαρχιών, πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών, από τα οποία έχει συναχθεί το εξεταζόμενο υλικό.
γ) Κατάλογος κυρίων ονομάτων και τόπων.
δ) Κατάλογος λέξεων και πραγμάτων.
2) Τα Πανοράματα.
Εδώ οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο Μιχ. Αθ. Καλινδέρης εξέτασε τον ‘Βίον της Κοινότητος Βλάτσης (σ.σ. Βλάστης) επί Τουρκοκρατίας’, όχι ξεκομμένο από τις γύρω περιοχές· άλλωστε, στον υπότιτλο σημειώνει «εις το πλαίσιον του Δυτικομακεδονικού περιβάλλοντος».
--------
4. Από τα ειδικώτερα.
α) των γεωργών (γενικά, εργαλεία και όργανα, στάδια ενεργειών, δημητριακά-ζιζάνια-σταφύλια, λαχανικά και μανιτάρια).
β) των ποιμένων [βιό - προσωπικόν - τόποι, ονομασίαι (από το γάλα και την ηλικίαν, από τα κέρατα - αυτιά - δόντια), κουδούνια, αγγεία, βοηθητικά όργανα της τυροκομίας κλπ, στάλοι, σκάροι, χούϊασμα, κούρεμα, ασθένειαι].
γ) των τεχνιτών και επαγγελματιών [μαστόρων - μαραγκών (η συνθηματική γλώσσα των μαστόρων), βυρσοδεψών Κοζάνης, καζαντζήδων Κοζάνης, υποδηματοποιών Κοζάνης].
5. Ονόματα κύρια μετά των παραλλαγών των.
6. Τοπωνυμίαι.
α) από την φυτείαν,
β) από τα νερά και
γ) από το έδαφος (από τα πετρώματα και τα συχνάζοντα εις αυτά ζώα, από το χρώμα, από το σχήμα και την ομοιότητα προς άλλα πράγματα, από την χρήσιν, από την θέσιν, από τα κτίσματα, από τους κτήτορας, από ιστορικά γεγονότα και μύθους).
Ο Σ. κλείνει το βιβλίο του με,
1) Τους εξής πίνακες-καταλόγους:
α) Σχεδίασμα τοπογραφικό που περιέχει τα χωριά από όπου έχει ληφθεί το μνημονευόμενο υλικό (με κεφαλαία γράμματα γράφτηκαν τα φυσικά όρια της περιοχής με τις πόλεις και κωμοπόλεις).
β) Κατάλογος των επαρχιών, πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών, από τα οποία έχει συναχθεί το εξεταζόμενο υλικό.
γ) Κατάλογος κυρίων ονομάτων και τόπων.
δ) Κατάλογος λέξεων και πραγμάτων.
2) Τα Πανοράματα.
Εδώ οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο Μιχ. Αθ. Καλινδέρης εξέτασε τον ‘Βίον της Κοινότητος Βλάτσης (σ.σ. Βλάστης) επί Τουρκοκρατίας’, όχι ξεκομμένο από τις γύρω περιοχές· άλλωστε, στον υπότιτλο σημειώνει «εις το πλαίσιον του Δυτικομακεδονικού περιβάλλοντος».
--------
Σημ: όπου Σ. = συγγραφέας Μ. Καλινδέρης.
(πηγή: Μ. Α. Καλινδέρη ‘Ο Βίος της Κοινότητος Βλάτσης επί Τουρκοκρατίας’, εκδ. Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσ/νίκη 1982, σελ. 323-539).
 |
| Σπίτι Βλάστης |
 |
| Βλατσιώτικη οικογένεια |
 |
| Βλάστη παλιά φωτογραφία |
 |
| To βιβλίο του Μ. Α. Καλινδέρη |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχόλια να είναι σύντομα και να χρησιμοποιείτε nickname για τη διευκόλυνση του διαλόγου. Ο «Βεροιώτης» δεν υιοθετεί τις απόψεις των σχολιαστών, οι οποίοι και είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για αυτές.