Σαν σήμερα, η μαύρη μέρα που εκατοντάδες Βεροιώτες έχασαν ολόκληρες περιουσίες

Η 23η Σεπτεμβρίου 1999 έμελλε να μείνει στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας ως η αρχή του τέλους για μια χρηματιστηριακή ευφορία άνευ προηγουμένου. Αυτή η ημερομηνία σηματοδότησε την έναρξη της πτώσης του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών (ΧΑΑ), που θα οδηγήσει στο αποκαλούμενο «Σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου» και θα αφήσει πίσω του εκατοντάδες χιλιάδες κατεστραμμένους επενδυτές και μια βαθιά δυσπιστία προς την αγορά. 

Η Βέροια έπεσε στα δίχτυα της φούσκας

Ανάμεσά στα θύματα της απάτης ήταν και εκατοντάδες Βεροιώτες που έπαιζαν ολόκληρες περιουσίες στο βωμό του κέρδους. Δυστυχώς, η κατάρρευση έφερε πανικό, θλίψη και απόγνωση σε πολλούς συμπολίτες μας που μέχρι και σήμερα δεν μπόρεσαν να σηκώσουν ξανά κεφάλι. Φήμες στην πιάτσα της Βέροιας ανέφεραν πως τα ποσά που παίχτηκαν ήταν αστρονομικά και ορισμένοι έφτασαν σε σημείο να δεσμεύσουν δεκάδες ακίνητα σ' ολόκληρη την Ημαθία. Από την άλλη πλευρά, υπήρχαν και πολλοί που έπαιξαν τις οικονομίες τους και είδαν τον τραπεζικό λογαριασμό τους να μηδενίζεται.

Η μεγάλη ευφορία και η ελπίδα του «εύκολου πλούτου»

Το χρονικό της κατάρρευσης δεν μπορεί να γίνει κατανοητό χωρίς να ανατρέξουμε στην περίοδο που προηγήθηκε. Τα έτη 1998 και 1999 ήταν μια εποχή πρωτοφανούς χρηματιστηριακής ευφορίας για την Ελλάδα. Ο Γενικός Δείκτης, τροφοδοτούμενος από την επικείμενη ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη και τις υποσχέσεις για οικονομική σταθερότητα, εκτοξεύτηκε σε δυσθεώρητα ύψη.

Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη. Από την τηλεόραση, τα έντυπα μέσα και τις συζητήσεις στα καφενεία, η λέξη «Χρηματιστήριο» βρισκόταν στα χείλη όλων. Απλοί πολίτες, από συνταξιούχους και αγρότες μέχρι υπαλλήλους και φοιτητές, έσπευδαν να επενδύσουν τις οικονομίες μιας ζωής, παρασυρμένοι από την υπόσχεση του «εύκολου πλούτου». Όλοι είχαν έναν γνωστό που είχε «βγάλει πολλά», και κανείς δεν ήθελε να χάσει αυτή τη μοναδική ευκαιρία. Μέσα σε λίγους μήνες, η αγορά μετατράπηκε σε ένα απέραντο καζίνο, όπου η λογική και η ανάλυση είχαν δώσει τη θέση τους στην εικασία και τη φημολογία.

Οι «φούσκες» και οι εταιρίες-φαντάσματα

Μέσα σε αυτό το κλίμα, εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο δεκάδες νέες εταιρίες, πολλές από τις οποίες αποδείχθηκαν, αργότερα, «φούσκες». Ήταν εταιρίες άνευ αντικρίσματος, χωρίς κανένα ουσιαστικό έργο ή παραγωγική δραστηριότητα. Δημιουργήθηκαν με μοναδικό σκοπό την εισαγωγή τους στο χρηματιστήριο, προκειμένου οι βασικοί μέτοχοι να αποκομίσουν τεράστια κέρδη από την πώληση των μετοχών τους στο ανυποψίαστο επενδυτικό κοινό.

Αυτές οι εταιρίες-φαντάσματα, που συχνά δραστηριοποιούνταν στους τότε «ελκυστικούς» κλάδους της τεχνολογίας, του διαδικτύου ή των υπηρεσιών, είχαν μια ελκυστική εικόνα, αλλά κανένα πραγματικό υπόβαθρο. Οι μετοχές τους ανέβαιναν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, όχι επειδή είχαν αξία, αλλά επειδή υπήρχε μια διαρκής ροή χρημάτων από νέους επενδυτές που έβλεπαν τις τιμές να ανεβαίνουν και έσπευδαν να αγοράσουν, με την ελπίδα ότι θα τις πουλήσουν ακόμα ακριβότερα.

Οι χρηματιστηριακές εταιρίες και οι μεσίτες έπαιξαν καταλυτικό ρόλο σε αυτή την απάτη. Με υποσχέσεις για εξασφαλισμένα κέρδη, έπειθαν τους επενδυτές να αγοράσουν μετοχές, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι και οι βασικοί μέτοχοι των εταιριών-φούσκων, είχαν ήδη αρχίσει να πουλούν κρυφά τα μερίδιά τους, αποκομίζοντας τα μέγιστα κέρδη πριν την κατάρρευση.

Η έκρηξη της φούσκας: Η 23η Σεπτεμβρίου 1999

Το πάρτι της αλόγιστης κερδοσκοπίας δεν μπορούσε να κρατήσει για πάντα. Οι πρώτες ρωγμές εμφανίστηκαν στα μέσα του 1999, αλλά η πραγματική κατάρρευση ξεκίνησε ακριβώς σαν σήμερα, 23 Σεπτεμβρίου 1999. Ο Γενικός Δείκτης, που είχε φτάσει στο ιστορικό υψηλό των 6.355 μονάδων στις 17 Σεπτεμβρίου, άρχισε να καταγράφει απίστευτες απώλειες.

Η πτώση ήταν ραγδαία και απότομη. Μέσα σε λίγες ώρες, η αγορά έχασε δισεκατομμύρια ευρώ σε αξία. Οι επενδυτές που είχαν επενδύσει τις οικονομίες μιας ζωής, ξυπνούσαν κάθε πρωί βλέποντας τα χαρτοφυλάκιά τους να συρρικνώνονται δραματικά. Η κατάσταση ήταν χαοτική. Οι ουρές στις χρηματιστηριακές εταιρίες ήταν τεράστιες, με τον κόσμο να παρακαλά να πουλήσει τις μετοχές του πριν μηδενιστούν τελείως, αλλά πλέον δεν υπήρχε αγοραστικό ενδιαφέρον.

Η πτώση συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες, με τον Γενικό Δείκτη να χάνει το μεγαλύτερο μέρος της αξίας του. Μέσα σε λίγους μήνες, η φούσκα είχε σκάσει, αφήνοντας πίσω της μια εικόνα απόλυτης καταστροφής. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες είδαν τις αποταμιεύσεις τους να εξαφανίζονται, ενώ πολλές από τις εταιρίες που είχαν εισαχθεί στο χρηματιστήριο μετέτρεψαν τις μετοχές τους σε «άχρηστα χαρτιά».

Οι συνέπειες της κατάρρευσης ήταν καταστροφικές όχι μόνο για την οικονομία, αλλά και για την κοινωνία. Η ελληνική οικογένεια, που είχε μάθει να εμπιστεύεται την τράπεζα και το κράτος, ξαφνικά βρέθηκε να χάνει τα πάντα σε μια νύχτα. Η οργή του κόσμου ήταν τεράστια, ενώ ξεκίνησαν δικαστικές έρευνες για τα κυκλώματα που είχαν δημιουργήσει και φουσκώσει αυτές τις «φούσκες».

Το «Σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου» του 1999-2000 αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά πλήγματα στην ελληνική οικονομία των τελευταίων δεκαετιών. Άφησε μια βαθιά πληγή, δημιουργώντας μια μόνιμη δυσπιστία προς την αγορά και τις επενδύσεις. Η γενιά των επενδυτών του 1999 δεν ξαναμπήκε ποτέ στο χρηματιστήριο, ενώ η εμπειρία αυτή έγινε ένα ισχυρό παράδειγμα του πόσο επικίνδυνη μπορεί να είναι η κερδοσκοπία.