Το Κεφαλόβρυσο είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου Πωγωνίου. Είναι χτισμένο χαμηλά στους πρόποδες του βουνού Βαλαώρα που ανήκει στον ορεινό όγκο της Νεμέρτσικας σε υψόμετρο 640 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσα και απέχει περίπου 60
χιλιόμετρα από τη πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα Ιωάννινα. Πρόκειται για ένα κεφαλοχώρι και είναι το μοναδικό βλαχοχώρι της περιοχής. Κατοικείται από αμιγώς βλαχόφωνους Έλληνες. Είναι εργατικοί, φιλοπρόοδοι με ακμαίο εθνικό φρόνημα και με αλύγιστα ήθη και έθιμα. Συγκαταλέγεται στα τέσσερα μαρτυρικά χωριά του Νομού Ιωαννίνων, τα οποία γνώρισαν τη βαρβαρότητα και θηριωδία των Γερμανών με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της 10ης Ιουλίου του 1943, όταν οι Ναζί το βύθισαν στο πένθος καίγοντας ζωντανούς 22 Κεφαλοβρυσίτες.
Το αρχικό όνομα ήταν Μετζιντιέ, γνωστό ιδίως στα βλαχοχώρια της ελληνικής επικράτειας από το τραγούδι «Μιτζιντέη βρούτε». Δεν υπάρχουν, δυστυχώς, γραπτά αποδεικτικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν την αρχική ονομασία του χωριού και την ακριβή ημερομηνία ιδρύσεώς του. Υπάρχουν, ωστόσο, διάφορες αλληλοσυγκρουόμενες προφορικές μαρτυρίες προέλευσης αυτού του ονόματος. Επικρατέστερη ημερομηνία ιδρύσεως θεωρείται το έτος 1840 και οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν Βλάχοι από τη Φράσαρη της βορείου Ηπείρου. Κύρια γλώσσα είναι ασφαλώς η ελληνική. Παράλληλα με την ελληνική χρησιμοποιούν - ενδοοικογενειακά και μόνο - και τα βλάχικα, τα οποία αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της βλάχικης Παράδοσης, που σαφώς συνιστά μέρος του ελληνικού πολιτισμού.
Κύρια ενασχόληση των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία. Υπήρξαν εποχές κατά τις οποίες οι Κεφαλοβρυσίτες είχαν στην κατοχή τους περίπου 50.000 αιγοπρόβατα (π.χ. δεκαετία του 1950). Το Κεφαλόβρυσο έχει συμβάλει ποικιλοτρόπως όχι μόνο στην ανάπτυξη της περιφέρειας, αλλά και στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της ακριτικής αυτής περιοχής. Χωρίς τις χιλιάδες αιγοπροβάτων των Κεφαλοβρυσιτών πολλές εκτάσεις - ιδίως ορεινές - που τις χρησιμοποιούσαν σαν βοσκοτόπους, θα παρέμεναν ανεκμετάλλευτες. Άλλη αξιοποίηση των εκτάσεων αυτών θα ήταν πολύ δύσκολη. Κεφαλοβρυσίτες υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα χωριά του Πωγωνίου. Με τη δική τους παρουσία πολλά από τα χωριά αυτά μείνανε για αρκετά χρόνια ακόμη ζωντανοί οργανισμοί. Πολλά σχολεία χωρίς τα βλαχόπουλα με καταγωγή από το Κεφαλόβρυσο θα είχαν κλείσει αρκετά χρόνια πριν.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 η κτηνοτροφία και γενικά ο πρωτογενής τομέας της ελληνικής οικονομίας άρχισε να παρακμάζει. Σε αυτό συνετέλεσε και η αδικαιολόγητη αδιαφορία των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι οποίες φαίνεται αγνοούσαν ότι η διατήρηση του πρωτογενούς τομέα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Διέξοδο στη κρίση αυτή έδωσε η υπογραφή διακρατικής συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας, για την απασχόληση Ελλήνων εργατών στη γερμανική βιομηχανία. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας ήταν οι Κεφαλοβρυσίτες να αφήσουν τη γκλίτσα, τα βουνά και τα λαγκάδια και να πάρουν το δύσκολο δρόμο της ξενιτιάς. Ελάχιστα ήταν τα σπίτια του Κεφαλόβρυσου που δεν είχαν τουλάχιστον ένα μέλος της οικογένειας στη ξενιτιά στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Αθήνα (εσωτερική μετανάστευση). Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γνωρίσει το χωριό κατά τη δεκαετία του 1970, τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη από της ιδρύσεώς του.
Πράγματι, τι μας επιφυλάσσει η ιστορία! Ένα χωριό καταστρέφεται από τους Γερμανούς και αργότερα οι κάτοικοί του ‘εκδικούνται’ τους καταστροφείς του, βγάζοντας χρήματα στον τόπο τους (Γερμανία) και αναπτύσσουν οικονομικά το χωριό τους (Κεφαλόβρυσο). Τι ειρωνεία!! Στη περίληψη του βιβλίου του Ελευθερίου Αλεξάκη, με τίτλο ‘Οι Βλάχοι του Μετζιτιέ και η ειρωνεία της ιστορίας’, - εκτός από τον λαλίστατο τίτλο - περιγράφεται γλαφυρά αυτή η ειρωνεία ως εξής:
«…Τη 10η Ιουλίου του 1943 μια γερμανική φάλαγγα αποτελούμενη από μερικές διμοιρίες της 1ης ορεινής μεραρχίας ονομαζόμενης Edelweiss κατέλαβε το χωριό Μετζιντιέ ή Κεφαλόβρυσο του Πωγωνίου, οι στρατιώτες συνέλαβαν αριθμό πολιτών Βλάχων, τους οποίους έκλεισαν μέσα σε δύο σπίτια, τα οποία κατόπιν πυρπόλησαν μαζί με άλλα 20-50 σπίτια από τα καλύτερα του χωριού, καίγοντας ζωντανούς είκοσι δύο από τους συλληφθέντες. Μετά από το 1960 οι Βλάχοι του ίδιου χωριού άρχισαν να μεταναστεύουν μαζικά στη Γερμανία προς αναζήτηση εργασίας. Σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού του χωριού εργάστηκαν και απέκτησαν χρήματα στη Γερμανία. Έφτιαξαν σύγχρονα σπίτια, αγόρασαν αυτοκίνητα, έκαναν καταθέσεις στις τράπεζες. Το χωριό αυτό έγινε ένα από τα σημαντικότερα και τα πλουσιότερα της επαρχίας Πωγωνίου. Δεν μπορούσε με καλύτερα τρόπο να παίξει το παιχνίδι της η ειρωνεία της ιστορίας…».
Πηγή:
1. «Βλάχοι - Ιστορία - τέχνη - πολιτισμός», Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων 2019, Παγκόσμια Βλάχικη Αμφικτιονία, επιμέλεια Μιχάλης Δ. Μαγειρίας, σελ. 9-11.
2. Περίληψη του βιβλίου του Ελευθερίου Π. Αλεξάκη, «Οι Βλάχοι του Μετζιντιέ και η ειρωνεία της ιστορίας’, Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 2009.
χιλιόμετρα από τη πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα Ιωάννινα. Πρόκειται για ένα κεφαλοχώρι και είναι το μοναδικό βλαχοχώρι της περιοχής. Κατοικείται από αμιγώς βλαχόφωνους Έλληνες. Είναι εργατικοί, φιλοπρόοδοι με ακμαίο εθνικό φρόνημα και με αλύγιστα ήθη και έθιμα. Συγκαταλέγεται στα τέσσερα μαρτυρικά χωριά του Νομού Ιωαννίνων, τα οποία γνώρισαν τη βαρβαρότητα και θηριωδία των Γερμανών με αποκορύφωμα το ολοκαύτωμα της 10ης Ιουλίου του 1943, όταν οι Ναζί το βύθισαν στο πένθος καίγοντας ζωντανούς 22 Κεφαλοβρυσίτες.
Το αρχικό όνομα ήταν Μετζιντιέ, γνωστό ιδίως στα βλαχοχώρια της ελληνικής επικράτειας από το τραγούδι «Μιτζιντέη βρούτε». Δεν υπάρχουν, δυστυχώς, γραπτά αποδεικτικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν την αρχική ονομασία του χωριού και την ακριβή ημερομηνία ιδρύσεώς του. Υπάρχουν, ωστόσο, διάφορες αλληλοσυγκρουόμενες προφορικές μαρτυρίες προέλευσης αυτού του ονόματος. Επικρατέστερη ημερομηνία ιδρύσεως θεωρείται το έτος 1840 και οι πρώτοι κάτοικοι του ήταν Βλάχοι από τη Φράσαρη της βορείου Ηπείρου. Κύρια γλώσσα είναι ασφαλώς η ελληνική. Παράλληλα με την ελληνική χρησιμοποιούν - ενδοοικογενειακά και μόνο - και τα βλάχικα, τα οποία αποτελούν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της βλάχικης Παράδοσης, που σαφώς συνιστά μέρος του ελληνικού πολιτισμού.
Κύρια ενασχόληση των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία. Υπήρξαν εποχές κατά τις οποίες οι Κεφαλοβρυσίτες είχαν στην κατοχή τους περίπου 50.000 αιγοπρόβατα (π.χ. δεκαετία του 1950). Το Κεφαλόβρυσο έχει συμβάλει ποικιλοτρόπως όχι μόνο στην ανάπτυξη της περιφέρειας, αλλά και στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού της ακριτικής αυτής περιοχής. Χωρίς τις χιλιάδες αιγοπροβάτων των Κεφαλοβρυσιτών πολλές εκτάσεις - ιδίως ορεινές - που τις χρησιμοποιούσαν σαν βοσκοτόπους, θα παρέμεναν ανεκμετάλλευτες. Άλλη αξιοποίηση των εκτάσεων αυτών θα ήταν πολύ δύσκολη. Κεφαλοβρυσίτες υπάρχουν σχεδόν σε όλα τα χωριά του Πωγωνίου. Με τη δική τους παρουσία πολλά από τα χωριά αυτά μείνανε για αρκετά χρόνια ακόμη ζωντανοί οργανισμοί. Πολλά σχολεία χωρίς τα βλαχόπουλα με καταγωγή από το Κεφαλόβρυσο θα είχαν κλείσει αρκετά χρόνια πριν.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 η κτηνοτροφία και γενικά ο πρωτογενής τομέας της ελληνικής οικονομίας άρχισε να παρακμάζει. Σε αυτό συνετέλεσε και η αδικαιολόγητη αδιαφορία των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι οποίες φαίνεται αγνοούσαν ότι η διατήρηση του πρωτογενούς τομέα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της οικονομίας.
Διέξοδο στη κρίση αυτή έδωσε η υπογραφή διακρατικής συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και της Γερμανίας, για την απασχόληση Ελλήνων εργατών στη γερμανική βιομηχανία. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας ήταν οι Κεφαλοβρυσίτες να αφήσουν τη γκλίτσα, τα βουνά και τα λαγκάδια και να πάρουν το δύσκολο δρόμο της ξενιτιάς. Ελάχιστα ήταν τα σπίτια του Κεφαλόβρυσου που δεν είχαν τουλάχιστον ένα μέλος της οικογένειας στη ξενιτιά στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Αθήνα (εσωτερική μετανάστευση). Το γεγονός αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γνωρίσει το χωριό κατά τη δεκαετία του 1970, τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη από της ιδρύσεώς του.
Πράγματι, τι μας επιφυλάσσει η ιστορία! Ένα χωριό καταστρέφεται από τους Γερμανούς και αργότερα οι κάτοικοί του ‘εκδικούνται’ τους καταστροφείς του, βγάζοντας χρήματα στον τόπο τους (Γερμανία) και αναπτύσσουν οικονομικά το χωριό τους (Κεφαλόβρυσο). Τι ειρωνεία!! Στη περίληψη του βιβλίου του Ελευθερίου Αλεξάκη, με τίτλο ‘Οι Βλάχοι του Μετζιτιέ και η ειρωνεία της ιστορίας’, - εκτός από τον λαλίστατο τίτλο - περιγράφεται γλαφυρά αυτή η ειρωνεία ως εξής:
«…Τη 10η Ιουλίου του 1943 μια γερμανική φάλαγγα αποτελούμενη από μερικές διμοιρίες της 1ης ορεινής μεραρχίας ονομαζόμενης Edelweiss κατέλαβε το χωριό Μετζιντιέ ή Κεφαλόβρυσο του Πωγωνίου, οι στρατιώτες συνέλαβαν αριθμό πολιτών Βλάχων, τους οποίους έκλεισαν μέσα σε δύο σπίτια, τα οποία κατόπιν πυρπόλησαν μαζί με άλλα 20-50 σπίτια από τα καλύτερα του χωριού, καίγοντας ζωντανούς είκοσι δύο από τους συλληφθέντες. Μετά από το 1960 οι Βλάχοι του ίδιου χωριού άρχισαν να μεταναστεύουν μαζικά στη Γερμανία προς αναζήτηση εργασίας. Σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού του χωριού εργάστηκαν και απέκτησαν χρήματα στη Γερμανία. Έφτιαξαν σύγχρονα σπίτια, αγόρασαν αυτοκίνητα, έκαναν καταθέσεις στις τράπεζες. Το χωριό αυτό έγινε ένα από τα σημαντικότερα και τα πλουσιότερα της επαρχίας Πωγωνίου. Δεν μπορούσε με καλύτερα τρόπο να παίξει το παιχνίδι της η ειρωνεία της ιστορίας…».
Πηγή:
1. «Βλάχοι - Ιστορία - τέχνη - πολιτισμός», Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων 2019, Παγκόσμια Βλάχικη Αμφικτιονία, επιμέλεια Μιχάλης Δ. Μαγειρίας, σελ. 9-11.
2. Περίληψη του βιβλίου του Ελευθερίου Π. Αλεξάκη, «Οι Βλάχοι του Μετζιντιέ και η ειρωνεία της ιστορίας’, Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα 2009.
 |
| Γυναίκες από το Κεφαλόβρυσο Αφοι Μανάκια |
 |
| Γάμος στο Κεφαλόβρυσο |
 |
| Κεφαλόβρυσο γάμος, Φωτό Margaret Μasson Hasluck |
 |
| Κεφαλόβρυσο - Αρβανιτόβλαχοι |
 |
| Κεφαλόβρυσο - Ύφανση, Φωτό Margaret Masson Hasluck |
Πού ωραίες φωτογραφίες!!
ΑπάντησηΔιαγραφή