Η χαμηλή εκπαίδευση σήμερα, μοχλός ανάπτυξης αύριο

Γράφουν οι Δρ. Κωνσταντίνος Μπαγινέτας, Στέλιος Πέτσας*
Η γνώση αποτελεί προϋπόθεση προσαρμογής, εξέλιξης, καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας.
Στον αγροτικό τομέα η γνώση είναι απαραίτητη για την καλύτερη οργάνωση της παραγωγής, τη διαχείριση των οικονομικών της αγροτικής εκμετάλλευσης και την
προώθηση του προϊόντος που παράγεται. Επιπλέον, ο βαθμός εκπαίδευσης των αγροτών επηρεάζει τις πρακτικές που εφαρμόζουν και την υιοθέτηση νέων αγρο-περιβαλλοντικών πολιτικών.
Ωστόσο, στην Ελλάδα οι αγρότες φαίνεται να υπολείπονται σημαντικά στα ποσοστά εκπαίδευσης, άρα και εφαρμογής καινοτόμων μεθόδων, έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης. Από τα στοιχεία της Eurostat, που κατατάσσουν τη χώρα μας ουραγό στα ποσοστά εκπαίδευσης των αγροτών σε επίπεδο ΕΕ, επισημαίνουμε τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά.

1^ον. Στην Ελλάδα από τους 723.010 αγρότες το 97% (δηλαδή 697.860 άτομα) έχει μόνο πρακτική εμπειρία, το 3% των αγροτών (δηλαδή 22.790 άτομα) έχει βασική εκπαίδευση και μόνο το 0,33% των αγροτών (δηλαδή 2.360 άτομα) έχει πλήρη γεωργική εκπαίδευση (Διάγραμμα 1). Σε επίπεδο ΕΕ τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 81%, 12% και 7%. Συνεπώς, η συντριπτική πλειοψηφία των εν ενεργεία αγροτών της χώρας μας έχει ως υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης την πρακτική εμπειρία.

Διάγραμμα 1. Ποσοστό αγροτών που έχουν πρακτική εμπειρία, βασική εκπαίδευση ή πλήρη γεωργική εκπαίδευση (δεδομένα 17/01/2013)

2^ον Επικεντρώνοντας στους Νέους Αγρότες, κάτω των 35 ετών, το ποσοστό αυτών που διαθέτουν μόνο πρακτική εμπειρία είναι 83% (δηλαδή 41.590 αγρότες σε σύνολο 50.130), ενώ στην ΕΕ το αντίστοιχο ποσοστό είναι 75%. Το ποσοστό αυτών με βασική εκπαίδευση είναι 16% (δηλαδή 8.000 αγρότες), έναντι 10% στην ΕΕ, ενώ το ποσοστό αυτών με πλήρη γεωργική εκπαίδευση είναι 1% (δηλαδή 530 αγρότες), έναντι 14% στην ΕΕ (Διάγραμμα 2 και Πίνακας 1). Και ξεκινούμε από χαμηλότερη αφετηρία και συνεχίζουμε να αποκλίνουμε!

Διάγραμμα 2. Ποσοστό των αγροτών με πρακτική εμπειρία, βασική εκπαίδευση ή πλήρη γεωργική εκπαίδευση, ανάλογα με την ηλικία (δεδομένα 29/08/2013)

Πίνακας 1. Ποσοστό των αγροτών με πρακτική εμπειρία, βασική εκπαίδευση ή πλήρη γεωργική εκπαίδευση, ανάλογα με την ηλικία (δεδομένα 29/08/2013)

EΕ-28	Σύνολο	< 35 ετών	35 - 44 ετών	45 - 54 ετών	55 - 64 ετών	>= 65 ετών
Πρακτική εμπειρία μόνο	8 600 750	626 420	1 364 490	1 773 670	2 001 750	2 834 480
Βασική εκπαίδευση	1 247 420	88 370	249 000	418 830	342 610	148 700
Πλήρη γεωργική εκπαίδευση	778 850	115 950	214 590	258 670	144 600	45 040
Σύνολο	10 626 970	830 690	1 828 050	2 451 130	2 488 980	3 028 230
Πρακτική εμπειρία μόνο	80,93%	75,41%	74,64%	72,36%	80,42%	93,60%
Βασική εκπαίδευση	11,74%	10,64%	13,62%	17,09%	13,77%	4,91%
Πλήρη γεωργική εκπαίδευση	7,33%	13,96%	11,74%	10,55%	5,81%	1,49%
ΕΛΛΑΔΑ	Σύνολο	< 35 ετών	35 - 44 ετών	45 - 54 ετών	55 - 64 ετών	>= 65 ετών
Πρακτική εμπειρία μόνο	697 860	41 590	104 970	158 510	153 780	239 000
Βασική εκπαίδευση	22 790	8 000	6 940	4 080	2 100	1 670
Πλήρη γεωργική εκπαίδευση	2 360	530	790	460	350	220
Σύνολο	723 010	50 130	112 710	163 060	156 230	240 890
Πρακτική εμπειρία μόνο	96,52%	82,96%	93,13%	97,21%	98,43%	99,22%
Βασική εκπαίδευση	3,15%	15,96%	6,16%	2,50%	1,34%	0,69%
Πλήρη γεωργική εκπαίδευση	0,33%	1,06%	0,70%	0,28%	0,22%	0,09%

Πηγή: Eurostat.

3^ον Δεδομένου των προηγούμενων επισημάνσεων, ίσως το πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι στην Ελλάδα μόνο το 1% των αγροτών (δηλαδή μόλις 4.130 αγρότες σε σύνολο 723.010), συμμετείχε σε κάποιο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης κατά τους τελευταίους 12 μήνες, σε αντίθεση με το επίσης απογοητευτικό 6% σε επίπεδο ΕΕ. Το ποσοστό αυτό επιδεινώνεται όσο χαμηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης των αγροτών. Ο Πίνακας 2 δείχνει ότι μόλις 2.180 αγρότες ή το 0,31% μεταξύ αυτών που διαθέτουν αποκλειστικά πρακτική εμπειρία συμμετείχε σε κάποιο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης τους τελευταίους 12 μήνες, έναντι 3% στην ΕΕ. Δέκα (10) φορές κάτω!  Στους αγρότες με βασική εκπαίδευση 7% (δηλαδή 1.620 αγρότες), έναντι 18% στην ΕΕ. Τέλος, όσον αφορά αυτούς με πλήρη γεωργική εκπαίδευση το ποσοστό ανήλθε σε 14% έναντι, 23% στην ΕΕ. Με άλλα λόγια, το 99% των εν ενεργεία αγροτών της χώρας μας δεν συμμετείχε σε κανένα πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης κατά τους τελευταίους 12 μήνες! Και μάλιστα η απόσταση είναι τεράστια στην κατηγορία που την έχει μεγαλύτερη ανάγκη, δηλαδή μεταξύ των αγροτών που διαθέτουν μόνο πρακτική εμπειρία!

Διάγραμμα 3. Ποσοστό αγροτών με συμμετοχή σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης στους τελευταίους 12 μήνες (δεδομένα 29/8/2013)

Πίνακας 2. Αγρότες με συμμετοχή σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης τους τελευταίους 12 μήνες, ανά επίπεδο εκπαίδευσης (δεδομένα 29/8/2013)

	Σύνολο αγροτών				Αγρότες με επαγγελματική κατάρτιση τους τελευταίους 12 μήνες
	Σύνολο	Πρακτική	Βασική	Πλήρη	Σύνολο	Πρακτική	Βασική	Πλήρη	Σύνολο	Πρακτική	Βασική	Πλήρη
EU-28 (1)	10 626 970	8600750	1247420	778850	627320	220700	224010	182660	6%	3%	18%	23%
BE	42 850	22360	9160	11330	2350	610	510	1230	5%	3%	6%	11%
BG	370 490	357820	9610	3070	4690	4430	190	80	1%	1%	2%	3%
CZ	22 860	9910	4480	8470	5860	1430	880	3550	26%	14%	20%	42%
DK	42 100	21670	18340	2090	7050	1710	4860	480	17%	8%	26%	23%
DE	299 130	94000	165230	39910	67040	9860	39020	18160	22%	10%	24%	46%
EE	19 610	12450	2740	4420	4430	1990	660	1780	23%	16%	24%	40%
IE	139 890	96510	21170	22210	33970	19550	7570	6850	24%	20%	36%	31%
ΕΛΛΑΔΑ	723 010	697860	22790	2360	4130	2180	1620	340	1%	0%	7%	14%
ES	989 800	838040	136610	15150	88550	51180	32540	4840	9%	6%	24%	32%
FR	516 100	256390	148170	111550	59810	13280	20370	26160	12%	5%	14%	23%
HR	233 280	221700	6540	5030	12910	11000	1320	590	6%	5%	20%	12%
IT (2)	1 620 880	:	:	68010	76910	:	:	12350	5%	:	:	18%
CY	38 860	36650	2050	170	410	100	260	50	1%	0%	13%	29%
LV	83 390	51270	10330	21790	9720	2100	2500	5120	12%	4%	24%	23%
LT	199 910	139920	35020	24970	14800	4990	4990	4820	7%	4%	14%	19%
LU	2 200	870	320	1010	790	160	140	490	36%	18%	44%	49%
HU	576 810	492390	65290	19140	56500	19270	26420	10820	10%	4%	40%	57%
MT	12 530	11300	1060	170	960	770	150	40	8%	7%	14%	24%
NL	72 320	20840	46690	4790	8490	850	6660	980	12%	4%	14%	20%
AT	150 170	78030	33690	38450	31110	7750	7510	15850	21%	10%	22%	41%
PL	1 506 620	814450	320990	371180	147410	44750	37520	65140	10%	5%	12%	18%
PT	305 270	268560	31810	4900	4840	0	4110	720	2%	0%	13%	15%
RO	3 859 040	3761970	81490	15580	2700	1880	520	300	0%	0%	1%	2%
SI	74 650	48040	19940	6670	32070	12750	14780	4550	43%	27%	74%	68%
SK	24 460	18640	3670	2150	2270	640	580	1040	9%	3%	16%	48%
FI	63 870	35790	22200	5890	9760	3980	4170	1620	15%	11%	19%	28%
SE	71 090	49130	8600	13360	6840	2780	1290	2770	10%	6%	15%	21%
UK	186 660	144190	19430	23040	7860	710	2870	4290	4%	0%	15%	19%
IS	2 590	1030	840	730	340	30	180	140	13%	3%	21%	19%
CH	59 070	13150	30580	15340	3360	150	1420	1790	6%	1%	5%	12%
ME	48 870	46220	1850	810	110	80	10	20	0%	0%	1%	2%

(1, 2) Εκτός της Ιταλίας

Πηγή: Eurostat.

Καταλήγοντας, προκύπτει ότι το ανθρώπινο δυναμικό της αγροτικής μας οικονομίας διακατέχεται από πολύ χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Στην πράξη αυτό σημαίνει σημαντική αδυναμία προσαρμογής στα νέα δεδομένα τα οποία, ιδιαίτερα στην εποχή του έντονου ανταγωνισμού στον αγρο-διατροφικό τομέα, εντός και εκτός ΕΕ, επιβάλλουν δύο πράγματα. Πρώτον, την άμεση ανταπόκριση στις απαιτήσεις και στα πρότυπα που προσδοκούν οι ευρωπαίοι και παγκόσμιοι καταναλωτές, με την παραγωγή πιστοποιημένων, ποιοτικών αγροτικών προϊόντων. Δεύτερον, την ενσωμάτωση στην παραγωγική διαδικασία συγκεκριμένων μεθόδων και πρακτικών οι οποίες ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και οδηγούν στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας των παραγόμενων προϊόντων, την οποία θα καρπώνονται οι ίδιοι οι παραγωγοί.

Η Νέα Δημοκρατία αντιλαμβάνεται τη σημασία που διαδραματίζει η ουσιαστική γεωργική εκπαίδευση και κατάρτιση, στην προσπάθεια να καταστεί ο αγροτικός τομέας πραγματικά βιώσιμος πυλώνας ανάπτυξης της υπαίθρου και αρωγός στην έξοδο της χώρας μας από την κρίση. Για αυτό, βασική δέσμευσή μας είναι η άμεση ενεργοποίηση των Μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020, τα οποία σήμερα βρίσκονται σε «κώμα», παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνουν «Δράσεις Μετάδοσης Γνώσεων και Ενημέρωσης», «Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Διαχείρισης της Γεωργικής Εκμετάλλευσης» και «Συστήματα Ποιότητας Γεωργικών Προϊόντων και Τροφίμων». Μέτρα συνολικού προϋπολογισμού 291,8 εκατ. ευρώ δημόσιας συμμετοχής, εκ των οποίων το 80% προέρχεται από ην ΕΕ, προσθέτοντας κεφάλαια, γνώση και ανταγωνιστικότητα στην Ελληνική αγροτική οικονομία.

Οι δεσμεύσεις που έχουμε αναλάβει στο Πρόγραμμά μας για τον πρωτογενή τομέα με

• ενθάρρυνση και στήριξη της σύστασης Ομάδων και Οργανώσεων Παραγωγών,
• εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των συνεταιρισμών με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια,
• διασφάλιση εγγυητικών κεφαλαίων και επαρκούς χρηματοδότησης,
• υποστήριξη της σύνδεσης της αγροτικής παραγωγής με άλλους κλάδους της ελληνικής οικονομίας,
• μείωση του εισαγωγικού συντελεστή του φόρου εισοδήματος των αγροτών από το 22% που είναι σήμερα στο 9%,
• μείωση του φορολογικού συντελεστή στα κέρδη των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην αγροτική οικονομία από το 29% στο 20%,

σε συνδυασμό με τη γνώση και την κατάρτιση θα επιτρέψει στους Έλληνες παραγωγούς να αδράξουν τις πολλές ευκαιρίες που προσφέρει η πολιτική της Νέας Δημοκρατίας για ένα νέο πρότυπο αγροτικής επιχειρηματικότητας που ξεκινάει από το ράφι και όχι από το χωράφι.

---

* Ο Δρ. Κ. Μπαγινέτας είναι Γεωπόνος και Γραμματέας Αγροτικών Φορέων της ΝΔ και ο κ. Σ. Πέτσας Σύμβουλος Δημοσιονομικής Πολιτικής του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Κ. Μητσοτάκη.